అధ్భుతమైన వైష్ణవ దివ్యక్షేత్రం.
ఒక్క సారైనాఈజన్మలోనే దర్సించవలసిన కలియుగ వైకుంఠం.
శ్రీమహావిష్ణువు స్వయంవ్యక్తమైన ఎనిమిది క్షేత్రాల్లో శ్రీరంగం మొట్టమొదటిది. 108 ప్రధాన విష్ణు దేవాలయాల్లో (దివ్యదేశాలు) అన్నిటికంటే మొట్టమొదటిదిగా, అత్యంత ప్రధానమైనదిగా ఇది పరిగణన పొందుతోంది. తిరువరంగ తిరుపతి, పెరియకోయిల్, భూలోక వైకుంఠం, భోగమండపంగా కూడా ఈ ఆలయం ప్రసిద్ధి చెందింది. వైష్ణవ పరిభాషలో ‘కోయిల్’ లేదా కోవెల అనే పదం సూచించేది ఈ ఆలయాన్ని మాత్రమే. ఈ ఆలయం బృహత్పరిమాణంలో ఉంటుంది. ఆలయ ప్రాంగణం 156 ఎకరాల్లో విస్తరించి ఉంది. దీనికి ఏడు ప్రాకారాలు లేదా ప్రహరీలు ఉన్నాయి. ఈ ప్రహరీలు దృఢమైన, భారీ బురుజులున్న గోడలతో ఏర్పాటయ్యాయి, అవి గర్భగుడి చుట్టూ ఆవరించి ఉన్నాయి. అన్ని ప్రాకారాల్లో ఉన్న 21 బ్రహ్మాండమైన స్తంభాలు సందర్శకులకెవరికైనా ఓ విశిష్టమైన దృష్టిని అందిస్తాయి. జంటనదులైన కావేరి, కోలెరూన్ లేదా కొల్లిదంల ద్వారా రూపుదిద్దుకున్న ఓ చిన్న ద్వీపంలో ఈ ఆలయం నెలకొని ఉంది.
శ్రీరంగంలోని శ్రీరంగనాథస్వామి ఆలయం ఓ గొప్ప సామ్రాజ్యానికి చెందిన చారిత్రక గత వైభవాన్నీ, వేలాది సంవత్సరాలనాటి ఓ నాగరికతనూ చాటి చెబుతుంది. పల్లవరాజుల పాలన మతపరమైన ఓ గట్టి పునాది ఏర్పరడానికి ప్రతీకగా నిలుస్తోంది, ఉదాహరణకు దక్షిణ భారతదేశంలో, ప్రత్యేకించి కర్ణాట ప్రాంతంలో ఆర్య సంస్థల వృద్ధికి ఈ సామ్రాజ్యం గొప్ప ప్రోత్సాహం ఇచ్చినట్టు కనిపిస్తుంది. కోరమండల్ తీరాన్నీ, తూర్పు దక్కన్ ప్రాంతంలోని ప్రధాన భూభాగాన్నీ మూడు వందల ఏళ్ళకు పైగా పరిపాలించిన చోళ వంశం ఆ ప్రాంతాల్లో ఓ పురోగామి హిందూ సంస్కృతి వర్థిల్లేందుకు దోహదపడ్డారు.
చోళులు 13వ శతాబ్దంలో మధురైకి చెందిన పాండ్యుల చేతిలో, మైసూరుకు చెందిన హోయసల రాజుల చేతిలో ఓడిపోయారు. శ్రీరంగంలో ఆలయ నిర్మాణంపై హోయసలులు ప్రత్యేకమైన శ్రద్ధ చూపారు కానీ, అవి శాసనాలూ, భవనాల వరకూ మాత్రమే పరిమితమైపోయాయి. హోయసలులను 14వ శతాబ్దం మొదటి భాగంలో పాండ్యులు ఓడించారు. ఆ తర్వాత, దక్కన్ పీఠభూమి మీద మహమ్మదీయులు తరచూ దాడులు చేసినప్పటికీ, 1336లో విజయనగరంలో ఏర్పడిన హిందూ సామ్రాజ్యం నుంచి గట్టి ప్రతిఘటన ఎదుర్కోవాల్సి వచ్చింది. ఈ సామ్రాజ్యం తన స్వతంత్ర ప్రతిపత్తిని 1565 వరకూ కొనసాగించుకోగలిగింది.
అదే సమయంలో యూరోపియన్లు దక్షిణ భారతదేశంలో కాలుపెట్టారు. పదహారో శతాబ్దంలో అనేకమంది విదేశీ పర్యాటకులూ, వ్యాపారులూ ఈ మార్గాల్లోంచీ ప్రయాణాలు సాగించారు, కానీ విజయనగర సామ్రాజ్యం తమ వ్యాపారాలకోసం సమకూర్చిన మార్గాలమీద తప్పితే పోషక భూభాగాలమీద వారికి ఆసక్తి చాలా తక్కువగా ఉండేది. ఈ నేపథ్యంలో, 1600లో ఆంగ్లేయుల ఈస్టిండియా కంపెనీ, 1664లో ఫ్రెంచి కంపెనీలు వెలిశాయి.
1680లో, ఔరంగజేబు రాజు (1658-1707) పశ్చిమ దక్కన్ ప్రాంతంలో దండయాత్రకు దిగేడు. సుదీర్ఘమైన ఆక్రమణలూ, భారీ ప్రాణనష్టం తరువాత, బీజాపూర్, గోల్కొండ కోటలు అతని ఆధీనంలోకి వచ్చాయి, అతని మరణం వరకూ ఈ దండయాత్రలు కొనసాగుతూనేవున్నాయి.
అయితే, యూరప్‌లో, ఆస్ట్రియన్ వారసత్వ యుద్ధం ఆంగ్లేయులూ, ఫ్రెంచివారి మధ్య పరస్పర పోరాటానికి దారి తీసింది. మద్రాస్‌ను డూప్లెక్స్ (1746లో) ఆక్రమించాడు, రెండేళ్ళ తదర్వాత దాన్ని తిరిగి ఆంగ్లేయులకు ఇచ్చేశారు. 1752లో ఫ్రెంచివారు బలవంతంగా లొంగిపోవాల్సి వచ్చింది, 1754లో డూప్లెక్స్ తో సంబంధం లేదని వదిలించుకున్నారు, అతన్ని వెనక్కి పిలిపించారు.
1760లో, లల్లీ-టోలెండల్ నాయకత్వంలో ఫ్రెంచివారు చేసిన మరో ప్రయత్నం విఫలమయింది, 1763లో ఫ్రెంచివారి వాణిజ్య స్థావరాన్ని కూల్చేశారు. అప్పటినుంచీ, ఇంగ్లీష్ కంపెనీ క్రమంగా మొత్తం భారత భూభాగమంతటినీ స్వాధీనం చేసుకుంది. ఫ్రెంచివారు విజయానికి చేరువగా వచ్చినప్పటికీ, ఆ తర్వాత వెల్లస్లీ నాయకత్వంలోని ఆంగ్లేయుల చేతిలో 1798లో వారు ఓడిపోయారు. మైసూరును ముట్టడించిన వెల్లస్లీ 1799లో శ్రీరంగపట్నాన్ని ఆక్రమించుకున్నాడు. ఆ తర్వాత మొత్తం దక్షిణ భారతదేశమంతా ఇంగ్లండ్ ఆధిపత్యం కిందికి వచ్చింది. కర్నాటక ప్రాంతం కూడా అది మిగిలిఉన్న మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీ ప్రత్యక్ష పరిపాలన కిందికి చేరింది.
నిర్మాణం
శ్రీరంగం ఆలయం భారతదేశపు దక్షిణపు కొనలో కావేరీ నది రెండు బాహువుల మధ్యా ఏర్పడిన ఓ ద్వీపం మీద 10 డిగ్రీల 52’ఎన్, 78 డిగ్రీల 42’ఇ వద్ద నెలకొని ఉంది. ఆ ఆలయం సుమారు 6,31,000 చదరపు మీటర్ల (156 ఎకరాల) విశాలమైన ప్రదేశంలో విస్తరించి ఉంది. ఈ ఆలయానికి గర్భగుడి చుట్టూ ఏడు ఏకకేంద్రక దీర్ఘచతురస్రాకార ప్రాకారాలు ఉన్నాయి. ఏడు ప్రాకారాలున్న దేవాలయం భారతదేశంలో శ్రీరంగం ఒక్కటే, ఇది పవిత్రమైన సంకేతాన్ని స్ఫురింపజేసే సంఖ్య, ఇవి ఏడు యోగ కేంద్రాలనీ లేదా మధ్యభాగంలో ఆత్మ నిలిచి ఉండే మానవ శరీరాన్ని రూపొందించే ఏడు మూలకాలను సూచిస్తుందనీ ఈనాటి వైష్ణవం విశ్వసిస్తోంది.
ఏడవ ప్రాకారం గోపురాలు అసంపూర్తిగా మిగిలిపోయేయి. వాటిని రాజగోపురం అంటారు. అవి పూర్తయినట్టయితే, వాటి ఎత్తు కనీసం 50 మీటర్లు ఉండవచ్చునని వాటి భారీ పునాదుల కొలతలు రుజువు చేస్తున్నాయి.
ఆరవ ప్రాకారం
ఆరవ ప్రాకారానికి నాలుగు గోపురాలున్నాయి; తూర్పు గోపురం పదమూడవ శతాబ్దం నాటి ఆనవాళ్ళతో కూడిన శాసనాల పరిమాణం రీత్యా అన్ని విధాలా అత్యంత ఘనమైనది, ఊరేగింపు వాహనాల్ని ఈ ప్రహరీలో ఉంచుతారు.
అయిదవ ప్రాకారం
అయిదవ ప్రాకారాన్ని చోళుల శైలిలో నిర్మించిన మనవాళ్ళ మమునిగళ్ ఆలయం ఉంది.
నాలుగవ ప్రాకారం
నాలుగవ ప్రాకారంలోని దక్షిణ భాగంలో ఉన్న వేణుగోపాల కృష్ణన్ ఆలయంలో హిందూయేతరులుకూడా ప్రార్థనలు చేసుకోవచ్చు, జితెర్ (వీణ) వాయిస్తున్న లేదా చిలుకలతో ఉన్న లేదా అద్దాల్లో చూసుకుంటూ తమ ముస్తాబులకు తుదిమెరుగులు (తిలకాలు) దిద్దుకుంటున్న యువతుల అత్యంత సుందరమైన శిల్పాలతో అలంకరించి ఉన్న ఈ ప్రహరీ బయటి గోడలు చూపరులకు అద్భుతమైన ఆహ్లాదం ఇస్తాయి. ఈ ఆలయానికి వేలాడుతున్నట్టుగా వుండే పైకప్పు మీదికి ఎక్కి పరికిస్తే శ్రీరంగం ఆలయాన్ని మొత్తం స్థాయిలో వీక్షించవచ్చు. ఈ ప్రహరీలో అత్యంత ఆసక్తికరమైన వస్తువులతో ఓ ప్రదర్శనశాల కూడా ఉంది. ఈ ప్రహరీలోని తూర్పు ఆవరణలోకి హిందూయేతరుల్ని కూడా అనుమతిస్తారు, అది వెల్లై గోపురం అంటే శ్వేత గోపురంతో వ్యాపించి ఉంది. దక్షిణాన ప్రసిద్ధమైన శేషరాయర్ మండపం ఉంది. ఆ మండపానికి ఎదురుగా వెయ్యి స్తంభాల మందిరాన్ని చూడవచ్చు, దీనిలోనే దేవ, దేవతా విగ్రహాలున్నాయి. డిసెంబర్, జనవరి నెలలో జరిగే ఏకాదశి మహోత్సవాల సమయంలో ఆళ్వారుల్నీ, ఆచార్యులనీ బయటికి తీసుకొస్తారు.
మూడవ ప్రాకారం
మూడో ప్రాకారంలో కార్తీక గోపురం ఉంది, అది గరుడ మండపానికి దారితీస్తుంది, 14 వరుసలతో ఉన్న ఈ మండపం ఆలయంలోనే అత్యంత అందమైనది. పశ్చిమ భాగంలో వంటసాలలు, బియ్యం నిల్వచేసే గదులు ఉన్నాయి. ఈ విభాగం తూర్పు భాగంలో పవిత్రమైన కొలను (చంద్రపుష్కరిణి) ఉంది. ఇది తూర్పు, పశ్చిమాల్లో వృత్తాకారపు మెట్ల వరుసలతో అలరారుతోంది. తూర్పు విభాగంలో అనేక ప్రత్యేక పూజామందిరాలు, మండపాలు ఉన్నాయి.
రెండవ ప్రాకారం
రెండో ప్రహరీని చేరుకోవడానికి తప్పనిసరిగా దక్షిణ ఆర్యభట్టల్ మీదుగా వెళ్ళాలి. మిగినవాటితో పోలిస్తే చాలా ఇరుగ్గా ఉండే ఈ మొత్తం రెండో ప్రహరీలో, పూర్తి వెలుతురు ఉన్నప్పుడే సందర్శకులు వెళ్ళాల్సి ఉంటుంది, ఎందుకంటే ఇది దాదాపుగా కూలిపోయిన మండపాల శ్రేణితో ఉంటుంది. ఈశాన్య మూలలో దేవుడి వంటశాల ప్రాంగణం ఉంటుంది; అక్కడ పాలనూ, భక్తులకు పంపిణీ చేసే అన్న ప్రసాదాలనూ ఉంచుతారు.
మొదటి ప్రాకారం
సందర్శకులు మొదటి ప్రాకారానికి చేరుకుంటారు, ఇది కూడా రెండోదానిలాగే ఉంటుంది, ఇక్కడ దీని దక్షిణ భాగానికి ఒకే ఒక ద్వారం ఉంటుంది; నచికేతన్ గోపురం, చెరోవైపునా శంఖనిధి, పద్మనిధి అని పిలిచే బొమ్మలూ, శంఖం, పద్మం ఉంటాయి, ఇవన్నీ విష్ణుమూర్తి చిహ్నాలు. ఇవి నైరుతిలో నిల్వచేసే గదులకు అమర్చి ఉంటాయి. గర్భగుడి నుంచి బయటికి తీసుకువస్తున్నప్పుడు స్వామివారి విగ్రహాన్ని ప్రతిఫలింపజేయడానికి మూలల్లో భారీ అద్దాలు బిగించి ఉంటాయి. వాయవ్య మూలలో వ్యక్తుల చిత్రపటాలతో అలంకరించిన పైకప్పుతో యాగశాల, తొండమాన్ మండపం ఉంటాయి. తూర్పు భాగంలో రెండు మండపాలు- అర్జున మండపం, కిళి మండపం ఉన్నాయి.
గోపురం,
నిర్మాణం
శ్రీరంగం ఆలయం భారతదేశపు దక్షిణపు కొనలో కావేరీ నది రెండు బాహువుల మధ్యా ఏర్పడిన ఓ ద్వీపం మీద 10 డిగ్రీల 52’ఎన్, 78 డిగ్రీల 42’ఇ వద్ద నెలకొని ఉంది. ఆ ఆలయం సుమారు 6,31,000 చదరపు మీటర్ల (156 ఎకరాల) విశాలమైన ప్రదేశంలో విస్తరించి ఉంది. ఈ ఆలయానికి గర్భగుడి చుట్టూ ఏడు ఏకకేంద్రక దీర్ఘచతురస్రాకార ప్రాకారాలు ఉన్నాయి. ఏడు ప్రాకారాలున్న దేవాలయం భారతదేశంలో శ్రీరంగం ఒక్కటే, ఇది పవిత్రమైన సంకేతాన్ని స్ఫురింపజేసే సంఖ్య, ఇవి ఏడు యోగ కేంద్రాలనీ లేదా మధ్యభాగంలో ఆత్మ నిలిచి ఉండే మానవ శరీరాన్ని రూపొందించే ఏడు మూలకాలను సూచిస్తుందనీ ఈనాటి విష్ణవం విశ్వసిస్తోంది.
ఏడవ ప్రాకారం
ఏడవ ప్రాకారం గోపురాలు అసంపూర్తిగా మిగిలిపోయేయి. వాటిని రాజగోపురం అంటారు. అవి పూర్తయినట్టయితే, వాటి ఎత్తు కనీసం 50 మీటర్లు ఉండవచ్చునని వాటి భారీ పునాదుల కొలతలు రుజువు చేస్తున్నాయి..
ఆరవ ప్రాకారం
ఆరవ ప్రాకారానికి నాలుగు గోపురాలున్నాయి; తూర్పు గోపురం పదమూడవ శతాబ్దం నాటి ఆనవాళ్ళతో కూడిన శాసనాల పరిమాణం రీత్యా అన్ని విధాలా అత్యంత ఘనమైనది, ఊరేగింపు వాహనాల్ని ఈ ప్రహరీలో ఉంచుతారు.
అయిదవ ప్రాకారం
అయిదవ ప్రాకారాన్ని చోళుల శైలిలో నిర్మించిన మనవాళ్ళ మమునిగళ్ ఆలయం ఉంది.
నాలుగవ ప్రాకారం
నాలుగవ ప్రాకారంలోని దక్షిణ భాగంలో ఉన్న వేణుగోపాల కృష్ణన్ ఆలయంలో హిందూయేతరులుకూడా ప్రార్థనలు చేసుకోవచ్చు, జితెర్ (వీణ) వాయిస్తున్న లేదా చిలుకలతో ఉన్న లేదా అద్దాల్లో చూసుకుంటూ తమ ముస్తాబులకు తుదిమెరుగులు (తిలకాలు) దిద్దుకుంటున్న యువతుల అత్యంత సుందరమైన శిల్పాలతో అలంకరించి ఉన్న ఈ ప్రహరీ బయటి గోడలు చూపరులకు అద్భుతమైన ఆహ్లాదం ఇస్తాయి. ఈ ఆలయానికి వేలాడుతున్నట్టుగా వుండే పైకప్పు మీదికి ఎక్కి పరికిస్తే శ్రీరంగం ఆలయాన్ని మొత్తం స్థాయిలో వీక్షించవచ్చు. ఈ ప్రహరీలో అత్యంత ఆసక్తికరమైన వస్తువులతో ఓ ప్రదర్శనశాల కూడా ఉంది. ఈ ప్రహరీలోని తూర్పు ఆవరణలోకి హిందూయేతరుల్ని కూడా అనుమతిస్తారు, అది వెల్లై గోపురం అంటే శ్వేత గోపురంతో వ్యాపించి ఉంది. దక్షిణాన ప్రసిద్ధమైన శేషరాయర్ మండపం ఉంది. ఆ మండపానికి ఎదురుగా వెయ్యి స్తంభాల మందిరాన్ని చూడవచ్చు, దీనిలోనే దేవ, దేవతా విగ్రహాలున్నాయి. డిసెంబర్, జనవరి నెలలో జరిగే ఏకాదశి మహోత్సవాల సమయంలో ఆళ్వారుల్నీ, ఆచార్యులనీ బయటికి తీసుకొస్తారు.
మూడవ ప్రాకారం
మూడో ప్రాకారంలో కార్తీక గోపురం ఉంది, అది గరుడ మండపానికి దారితీస్తుంది, 14 వరుసలతో ఉన్న ఈ మండపం ఆలయంలోనే అత్యంత అందమైనది. పశ్చిమ భాగంలో వంటసాలలు, బియ్యం నిల్వచేసే గదులు ఉన్నాయి. ఈ విభాగం తూర్పు భాగంలో పవిత్రమైన కొలను (చంద్రపుష్కరిణి) ఉంది. ఇది తూర్పు, పశ్చిమాల్లో వృత్తాకారపు మెట్ల వరుసలతో అలరారుతోంది. తూర్పు విభాగంలో అనేక ప్రత్యేక పూజామందిరాలు, మండపాలు ఉన్నాయి.
రెండవ ప్రాకారం
రెండో ప్రహరీని చేరుకోవడానికి తప్పనిసరిగా దక్షిణ ఆర్యభట్టల్ మీదుగా వెళ్ళాలి. మిగినవాటితో పోలిస్తే చాలా ఇరుగ్గా ఉండే ఈ మొత్తం రెండో ప్రహరీలో, పూర్తి వెలుతురు ఉన్నప్పుడే సందర్శకులు వెళ్ళాల్సి ఉంటుంది, ఎందుకంటే ఇది దాదాపుగా కూలిపోయిన మండపాల శ్రేణితో ఉంటుంది. ఈశాన్య మూలలో దేవుడి వంటశాల ప్రాంగణం ఉంటుంది; అక్కడ పాలనూ, భక్తులకు పంపిణీ చేసే అన్న ప్రసాదాలనూ ఉంచుతారు.
మొదటి ప్రాకారం
సందర్శకులు మొదటి ప్రాకారానికి చేరుకుంటారు, ఇది కూడా రెండోదానిలాగే ఉంటుంది, ఇక్కడ దీని దక్షిణ భాగానికి ఒకే ఒక ద్వారం ఉంటుంది; నచికేతన్ గోపురం, చెరోవైపునా శంఖనిధి, పద్మనిధి అని పిలిచే బొమ్మలూ, శంఖం, పద్మం ఉంటాయి, ఇవన్నీ విష్ణుమూర్తి చిహ్నాలు. ఇవి నైరుతిలో నిల్వచేసే గదులకు అమర్చి ఉంటాయి. గర్భగుడి నుంచి బయటికి తీసుకువస్తున్నప్పుడు స్వామివారి విగ్రహాన్ని ప్రతిఫలింపజేయడానికి మూలల్లో భారీ అద్దాలు బిగించి ఉంటాయి. వాయవ్య మూలలో వ్యక్తుల చిత్రపటాలతో అలంకరించిన పైకప్పుతో యాగశాల, తొండమాన్ మండపం ఉంటాయి. తూర్పు భాగంలో రెండు మండపాలు- అర్జున మండపం, కిళి మండపం ఉన్నాయి.
దేవతామూర్తులు
శ్రీరంగం ఆలయంలో సన్నిధులు
అధిదేవుడైన రంగనాథ స్వామి సన్నిధితో పాటుగా, ఆలయ సమూదాయంలో అనేక ఇతర సన్నిధులూ, 53 ఉప-సన్నిధులూ కూడా ఉన్నాయి.
ఆలయంలో ఉన్న ఇతర సన్నిధులు:
తాయారు సన్నిధి§
చక్రధ్వజ్వర్ సన్నిది
ఉడయవర్ (రామానుజార్ సన్నిధి)
గరుడాళ్వార్ సన్నిధి
ధన్వంతరి సన్నిధి
హయగ్రీవార్ సన్నిధి
తమిళనాడులోని తిరుచినాపల్లి (తిరుచ్చి) ( Trichy - Tiruchirappalli )కి10 కిమీ దూరం లో ఉంది . తిరుచినాపల్లి ఎక్కడుంది అనేగా చెన్నై నుంచి 330 కిమీ దూరం . శ్రీరంగం లో రైల్వేస్టేషన్ ఉంది . IRCTC కోడ్ SRGM .
తిరుచిరాపల్లి నుంచి శ్రీరంగంకు ప్రతీ పదినిమిషాలకు ఒక బస్సు వెళుతుంది. దూరం 9 కి.మీ. 15 నిమిషాల్లో చేరుకోవచ్చు.
తిరుచిరాపల్లిలో రైల్వేస్టేషన్, ఎయిర్‌పోర్టు ఉన్నాయి. ఎయిర్‌పోర్టు నుంచి శ్రీరంగంకు 15 కి.మీదూరం ఉంటుంది. శ్రీరంగంలోనూ రైల్వేస్టేషన్ ఉంది. స్టేషన్‌కు అరకిలోమీటరు దూరంలో ఆలయం ఉంటుంది.
రైలులో వెళ్లాలనుకుంటే హైదరాబాద్‌ నుంచి ముందుగా చెన్నై చేరుకోవాలి. అక్కడి నుంచి తిరుచిరాపల్లి వరకు మరో రైలులో చేరుకోవాలి. అక్కడి నుంచి బస్సులో, క్యాబ్‌లో శ్రీరంగం చేరుకోవచ్చు.
విశాఖపట్టణం నుంచి విజయవాడ మీదుగా చెన్నై చేరుకుని అక్కడి నుంచి తిరుచిరాపల్లి చేరుకోవచ్చు.
హైదరాబాద్‌ నుంచి చెన్నై దూరం 770 కి.మీ. స్లీపర్‌క్లాస్‌ చార్జీ రూ.395. ప్రయాణ సమయం 15 గంటలు.
విశాఖపట్టణం నుంచి చెన్నై దూరం 781కి.మీ స్లీపర్‌క్లా్‌సచార్జీ రూ. 425.ప్రయాణ సమయం 15 గంటలు.
చెన్నై నుంచి తిరుచిరాపల్లి దూరం 350 కి.మీ స్లీపర్‌క్లాస్‌ చార్జీ రూ.215.ప్రయాణ సమయం 5.30 గంటలు.
హైదరాబాద్‌ నుంచి చెన్నై మీదుగా తిరుచిరాపల్లికి విమానసర్వీసులున్నాయి. ప్రయాణ సమయం 3 గంటల 40నిమిషాలు. చెన్నైలో ఆగుతుంది కాబట్టి సమయంలో మార్పులుంటాయి. ప్రయాణ
చార్జీలురూ.9300 లనుంచి మొదలవుతాయి.
విశాఖపట్టణం నుంచి వెళ్లాలనుకుంటే రూ. 13000ల నుంచి చార్జీలు మొదలవుతాయి.
దర్శనవేళలు
సాధారణ దర్శనం ఉదయం 9 నుంచి రాత్రి 9 గంటల వరకు దర్శనం చేసుకోవచ్చు. మధ్యాహ్నం 12 గంటల నుంచి 1.15 వరకు తిరిగి సాయంత్రం 6 నుంచి 6.45 వరకు పూజ జరుగుతుంది.ఈసమయంలో దర్శనానికి అనుమతించరు. ఉదయం 6గంటల నుంచి 7.15 వరకు విశ్వరూప సేవ ఉంటుంది. ఈ సేవలో పాల్గొనాలనుకుంటే రూ.50టిక్కెట్‌కొనుగోలు చేయాలి. శీఘ్రదర్శనం కావాలనుకుంటే 250 టిక్కెట్‌ కొనుగోలు చేయాలి.
వసతి
వసతి సౌకర్యాలకు ఇబ్బంది లేదు. దేవాలయ వసతి గృహాలున్నాయి. ప్రైవేటు హోటల్స్‌, లాడ్జీలు ఉన్నాయి. దేవాలయం ప్రధాన ప్రవేశ ద్వారంకు సమీపంలోనే హోటల్స్‌ ఉన్నాయి. వసతి, భోజనంకు ఇబ్బంది పడాల్సిన పని ఉండదు. కావాలనుకుంటే దర్శనం చేసుకుని తిరిగి తిరుచిరాపల్లి వెళ్లి స్టే చేయవచ్చు. అక్కడ ఐదు నక్షత్రాల హోటల్స్‌ నుంచి సాధారణ లాడ్జీల వరకు అన్ని అందుబాటులో ఉన్నాయి.
